Khi tôi bước chân vào khu tưởng niệm nhà văn Kim Lân ở Phủ Thành Chương thì tôi thấy ông đang sống ở đó. Cảm giác này đã làm cho tôi kinh ngạc về sự sáng tạo của người con trai cả của ông, họa sỹ Thành Chương. Cái nơi chốn mà Thành Chương dựng lên đã vượt qua không gian của một nơi tưởng nhớ, không gian của một nơi thờ cúng hay không gian của một nơi lưu niệm mà dựng lên chính Kim Lân. Và tôi không thể gọi một cách nào khác về nơi chốn ấy ngoài ba chữ: CÕI KIM LÂN.

Cái Kim Lân để lại cho cuộc đời này là chữ và nhân cách. Nhân cách ông làm lên chữ của ông và ngược lại chữ của ông làm hiển lộ nhân cách ông. Đôi lúc, tôi không nghĩ việc chọn chữ để dựng lên không gian tưởng niệm cha mình là sự sáng tạo của họa sỹ Thành Chương cho dù ông là một họa sỹ tài danh và độc đáo. Tôi nghĩ hoặc Kim Lân đã mách bảo người con trai cả của mình hoặc Thành Chương nghe được những lời trong im lặng của ông.

Hôm khai trương nhà tưởng niệm Kim Lân tôi không đến được. Nhưng sao hôm đó tôi luôn thấy hình ảnh Kim Lân mỉm cười. Tôi gọi điện và nói với họa sỹ Thành Chương cảm giác đó. Và tôi được biết, hôm sau là ngày giỗ Kim Lân. Ít ngày sau tôi mới có dịp lên thăm nhà tưởng niệm của ông. Và tôi thấy ông đang sống ở đó như ông đang sống trong ngôi nhà ở ngõ Hạ Hồi mà tôi đã từng đến đó để ngồi với ông suốt một buổi chiều yên tĩnh. Tôi nghĩ họa sỹ Thành Chương đã làm trọn vẹn nhiều nhẽ cho cái nhà tưởng niệm. có lẽ vì những nhẽ đó nên Kim Lân mới trở về và tiếp tục sống như ông đã sống. Chính bởi cảm giác quá đặc biệt đó mà trong một lúc nhanh hơn một cái chớp mắt tôi thấy mình lẩn thẩn khi tin rằng Kim Lân chưa mất mà mình cứ nghĩ ông mất đã nhiều năm nay rồi.

Phần bên ngoài cõi Kim Lân

Toàn bộ những gì có trong Việt Phủ Thành Chương bây giờ như là sự chuẩn bị chỉ để cho chúng ta bước vào Cõi Kim Lân. Chúng ta di qua tất cả những dân dã, những thanh tao, những giản dị, những khiêm nhường, những tinh tế và những thẳm sâu và cuối cùng bước vào một thế giới chữ. Con đường như vậy cũng chính là con đường mà Kim Lân đã sống. khi bước vào nhà tưởng niệm, tôi nhận ra tôi đang trôi trong thế giới chữ của ông giống như con cá đang trôi trong một dòng sông. Tất cả những gì ông đã viết cả trong bóng tối và ánh sáng của cuộc đời thăng trầm đang dâng lên và dâng lên.

Lối vào cõi Kim Lân

Diện tích của nhà tưởng niệm không rộng, nhưng chữ trên bốn bức tường như một phép lạ. Cứ mỗi chữ tôi đọc thì tôi lại thấy bức tường rộng ra và rộng ra. Chính chữ đã phá đi giới hạn của những bức tường và mở ra một mênh mông. Chữ trên những bức tường đã đạt đến đỉnh điểm hiệu quả của thị giác và của cảm xúc. Khi chúng ta đọc chữ trên những bức tường thì chúng ta mất đi cái giới hạn của bức tường bằng chính thị giác của chúng ta và những gì chứa đựng trong chữ ấy làm cho cảm xúc chúng ta mở ra bất tận. tôi đã đọc hầu như tất cả những gì Kim Lân viết, nhưng khi bước vào nhà tưởng niệm, tôi bắt đầu đọc những chữ trên những bức tường và tôi cảm thấy như đọc lần đầu tiên.

Bằng sáng tạo vô cùng độc đáo này, họa sỹ Thành Chương đã tạo nên được một điều tối quan trọng: đó là cảm giác vừa gần gũi, thân thuộc vừa tôn nghiêm. Gần gũi và thân thuộc chính là cuộc đời của Kim Lân với mọi kiếp người và sự tôn nghiêm chính là tinh thần quan trọng nhất của một khu tưởng niệm. Tất cả những điều này lại do chữ làm ra. Khi đọc chữ trên những bức tường, người xem thấy như ông đang trò chuyện với họ như trò chuyện với một kẻ tri âm. Khi mỏi chân thì họ có thể ngồi xuống nghỉ trên những bậc đá sát tường như đang ngồi trên một chiếc ghế gỗ đơn giản trong ngôi nhà của Kim Lân mà ông đã sống hay ngồi trên một triền đê, một bờ cỏ thật tự nhiên và thoải mái. Và khi đọc chữ thì tất cả những người có trong không gian tưởng niệm ấy đều im lặng và chăm chú với một tinh thần hồi tưởng dâng lên, điều đó làm nên một không khí tôn nghiêm chứ không phải là một bàn thờ uy nghi với hương nến chập chờn.

Kim Lân đã sống như thế nào thì ông lại hiện về như thế trong không gian của nhà tưởng niệm. Không gian ấy là ông và ông là không gian ấy. Những chữ hiện lên như mắt ông, như tóc ông, như râu ông, như đôi tay đồi mồi của ông. Đấy là thân xác ông và những gì từ chữ đang dâng lên trong lòng người đọc ở không gian đó là linh hồn ông. Chính vì lẽ đó mà tôi gọi nơi chốn ấy là CÕI KIM LÂN.